Gemicilik dikişleri

1.         DERSİN ADI                                               :           GEMİCİLİK-3

2.         KONUNUN ADI                                                      :           Kullanılan Dikişler

3.         KONU REFERANS NO                            :           

4.        

            2.1                  Dikişin tanımını açıklar.

            2.2                  Dikiş yaparken dikkat edilmesi gerekli hususları açıklar.

            2.3                  Dikişte kullanılan malzemeleri açıklar.

            2.4                  Lif halat dikişlerini açıklar/yapar.

            2.5                  Kasa dikişini açıklar/yapar.

            2.6                  Felemenk kasa dikişini açıklar/yapar.

            2.7                  Emzirme kasa dikişini açıklar/yapar.

            2.8                  Kolbastı dikişini açıklar/yapar.

            2.9                  Gizli dikişini açıklar/yapar.

            2.10    Samson halatı kasa dikişini açıklar/yapar.

            2.11    Salmastra örgülü halat kasa dikişini açıklar/yapar.

            2.12    Tel halat dikişini açıklar/yapar.

            2.13    Livirpool kasa dikişini açıklar/yapar.

            2.14    Alman kasa dikişini açıklar/yapar.

            2.15    Tel halat kolbastı dikişini açıklar/yapar.

            2.16    Tel halat gizli dikişini açıklar/yapar.

            2.17    Simit çevirme sapan dikişi yapılışını açıklar/yapar.

            2.18    Yük paleti ve borda ağını açıklar/yapar.

8.         REFERANSLAR                                                    :

            a.                   

            b.                    Boatswain’s Mate 10121-G

2.         İLGİLER                                           :

            a.                   

            b.                    Boatswain’s Mate 10121-G

3.         BİLGİ                                                :

DİKİŞLER

1.         DİKİŞİN TANIMI                             :

            Halatlar çeşitli nedenler yüzünden yıprandığı veya koptuğu zaman bazı kısımlarının atılarak tekrar birleştirilmesi yada rodadan açılmış halatların çımasına kasa yapmak için,halat kollarının bedenler üzerine işlenmesine DİKİŞ denir.

2.         DİKİŞ YAPARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR  :

            a.         Kavalye, açılacak kolun solundan sağına doğru sokulmalıdır.

            b.         Kavalye kolun altından direk iterek veya vurarak değil, kolun bükümü yönünde çevirerek sokulmalıdır.

            c.         Dikiş yapılacak kolların çımalarına uzun piyan yapılmalıdır.

            ç.         Dikiş sırasında, işlenecek kolun gam almamasına ve bükümün bozulmamasına dikkat edilmelidir.

            d.         Kolların boşları alınırken, kol önce yana, sonra bedene doğru çekilmelidir.

3.         DİKİŞTE KULLANILAN MALZEMELER                      :

            Halat dikişlerini yapabilmek için kullanabileceğimiz aletler aşağıda olduğu gibidir.

            a.         Porsun çakısı         :           Ucu küt,düz kesme ağızlı,üzerinde kavalyesi olan bir bıçaktır.

            b.        Ağaç kavela :           Sert ağaçtan,uzun konikleştirilerek yapılmış bir el aletidir. Halatların kollarını açmada kullanılır. Kullanım esnasında ucu sert yerlere vurulmamalıdır. Ucu bozulduğunda kullanım zorluğuna sebep olacaktır.

            c.         Demir kavela           :           Ucu yuvarlatılmış çelik ve pirinçten yapılmış bir el aletidir. Madeni halatların kollarını açmada kullanılır. Kavalye üzerinde meydana gelebilecek çapaklanma ve bükülmeler kavalyenin kullanılamaz duruma gelmesine sebep olacağından başka maksatlar için kullanılmaması gerekir.

Şekil 15. Porsun Çakısı               Şekil 16. Ağaç kavela                               Şekil 17. Demir kavela

4.         LİF/SENTETİK HALAT DİKİŞLERİ       :

            a.         KASA DİKİŞİ                       :

            Halatın çımasına devamlı kullanılmak üzere bir kasa yapmak gerektiğinde kullanılan dikiştir.

                        (1)       İstenilen büyüklükte kasa yapılır. Kolları en az üç defa işleyecek kadar bir kısım ayrıldıktan sonra buraya bir piyan yapılır.

                        (2)       Halatın çımasındaki piyan fora edilerek kollar yeni yapılan piyana kadar açılır ve çımaları adi piyanla piyanlanır.

                        (3)       Kolların bir tanesi ortada, bir tanesi sağda, bir tanesi de solda olacak şekilde beden üzerine yatırılır.

Şekil 18. Halat Çımalarının Dikişe Hazırlanması

                        (4)       Dikişe orta koldan başlanır. Orta kolun altına gelen beden üzerindeki kol, kavalye ile açılır. Orta kolun çıması beden üzerinde açılan kolun altından sağdan sola doğru geçirilir. Bu sırada kavalyeyi kolun altından çıkarırken, kol bükümü aksi istikamete doğru parmakla tutulmalı ve kavalye daha sonra çıkarılmalıdır.

Şekil 19. Halat Kolunun Açılması ve İlk Kolun İşlenmesi

                        (5)       İkinci olarak sağdaki kol ele alınır. Bu kol, orta kolun işlendiği beden üzerindeki kolun sağında kalan kolun altından sağdan sola doğru geçirilir.

                        (6)       Üçüncü işlem olarak ise orta kolun solunda kalan kol , orta kolun işlendiği kolun üzerinden, ondan sonra gelen kolun altından sağdan sola doğru geçirilir. Bütün kolların teker teker boşları alınır. Boş alma işleminin tamamlanmasıyla ilk tur işleme tamamlanmış olur.

                        (7)       Dikiş yapılacak halat dört kollu bir halat ise;açılan kollar dikiş yapılacak beden üzerine yatırıldığında sağdan ikinci kol orta kol olarak kabul edilir ve buna göre ilk üç kol yukarıda olduğu gibi işlenir. Solda kalan dördüncü kol ise orta kolun işlendiği kol ile,üçüncü kolun işlendiği beden üzerindeki kolların sol üstünden ondan sonra gelen kolun altından sağdan sola doğru işlenmek suretiyle beden üzerine eşit aralıklar ile dört kol dağıtılır. Bundan sonra yapılacak işlem aşağıda olduğu gibidir.

                        (8)       İkinci ve üçüncü olarak kolları işlemek için, işlenecek her kol beden üzerinde kendinden sonra gelen kolun üzerinden, ikinci kolun altından sağdan sola doğru geçirilir.

                        (9)       Yapılan dikişin kasadan bedene doğru incelmesi istendiğinde aşağıdaki işlemler yapılır. Buna da SIÇAN KUYRUĞU denir.

                                   (a)       Üç defa işlemenin tamamlanmasından sonra kolların flasaların içteki yarıları kesilir. Kollar bu şekilde bir defa daha işlenir.

                                   (b)       Yarım kalan bu kolların altta kalan diğer yarıları da kesilmek suretiyle kollar bir defa daha işlenerek sıçan kuyruğu tamamlanır.

Şekil 20. Diğer Kolların İşlenmesi

            b.        FELEMENK KASA DİKİŞİ           :

            Halatların çımasına kasa teşkil etmek üzere yapılan dikiş çeşididir.

                        (1)       Dikişe başlamadan önce halatın çımasından itibaren dikiş payı ve kasa payı dahil olarak,beden üzerinde kolların işleneceği yere kadar halat kollarından bir tanesi kanalları bozulmadan açılır.

                        (2)       Kasa yapılacak olan iki kollu çıma  beden üzerine yatırılır.

                        (3)       Daha önceden açılan kol çıma tarafından bedene doğru boşta olan kanallar üzerine sarılarak dikiş noktasına kadar gelinir.

                        (4)       Bu aşamada ise ;kasa dikişinde olduğu gibi kollar işlenerek dikiş tamamlanır.

Şekil 21. Felemenk Kasa Dikişi

            c.         EMZİRME KASA DİKİŞİ    :

            Bir halatın bedenine kasa yapmak gerektiğinde kullanılan dikiştir.

                        (1)       Bedene kasa teşkil edecek ayrı bir parça halat alınır. Kasa büyüklüğü belirlendikten sonra her iki çıma tarafına birer piyan yapılarak,kollar bu piyanlara kadar açılır.

                        (2)       Bedenin kasa yapılacak kısmına hazırlanan bu parça halat yatırılır.

                        (3)       Her çımadaki kollar,bedene kasa dikişinde olduğu gibi dikilir.

                        (4)       Emzirme kasa dikişleri mutlaka sıçan kuyruğu yapılarak bitirilir.

                        (5)       Yapılan dikişin üzeri gırcala ile façuna edilerek dikiş tamamlanır.

            ç.         KOLBASTI DİKİŞİ              :

            Kopan, kol atmış halatları birbirine eklemekte kullanılan dikiştir.

                        (1)       Birbirine eklenecek olan iki halatın çımaları en az üçer dikiş işlenecek uzunlukta çımadan bedene doğru işaretlenerek, bu noktalar piyanlanır. Kollar bu piyanlı noktalara kadar açılır.

                        (2)       Açılan kollar karşı karşıya getirilerek birbirlerinin içerisine geçirilir ve piyanlara kadar oturana kadar sıkıştırılır.

                        (3)       İlk  olarak kollar kendi taraflarına gelen bedenler üzerine kasa dikişinde olduğu şekilde işlenir.

                        (4)       Dikişin tamamlanmasından sonra, artan kollar sıçan kuyruğu şeklinde iki defa daha işlenir ve çımalar bedene yakın yerden kesilerek sıkıca piyanlanır.

Şekil 22. Kolbastı Dikişinin Yapılışı

            d.        MATİZ VEYA GİZLİ DİKİŞ                        :

            Palanga donanımlarında kullanılan halatlar koptuğu zaman veya kesildiğinde bu halatları eklemek için kullanılan dikiştir. Dikişin tamamlanmasından sonra halat kalınlığında değişme olmaz.

                        (1)       Kopan halatın çımaları her iki taraftan en az birer buçuk metre uzunluğunda açılır. Kollar kolbastı dikişinde olduğu gibi birbirleri içerisine oturtulur.

                        (2)       Sol üstte açılmış olan kolun, altında bulunan beden üzerindeki kol, kanalları bozulmadan açılır. Bu boşalan kanala, üstündeki kol aynı şekilde oturtulur.

                        (3)       Açılan ve sarılan kollar, birbirlerine bir volta alınarak bağlanır. Beden tarafında kalan kol, bedene doğru, dikiş yapılmış kısım tarafında kalan kol dikişe doğru beden üzerindeki herhangi bir kolun altından birer defa işlenirler.

Şekil 23. Matiz veya Gizli Dikişin Yapılışı

                        (4)       İkinci olarak sağ  üstteki kol, kanalları bozulmadan açılır. Açılan bu kanala karşılığına gelen kol düzgün olarak sarılır. İlk kolda olduğu gibi işlem tamamlanır.

                        (5)       Üçüncü olarak ortada kalan kollar birbirlerine kanalına oturacak şekilde birbirlerine bir volta ile bağlanırlar. Bu işlemin tamamlanmasıyla dikiş bitirilmiş olur.

            e.         SAMSON HALATI KASA DİKİŞİ :

            Bu tip halatlara dikiş yapmak için bazı özel yardımcılara ihtiyaç vardır. Dikiş yapacağımız halat 2,5 burgatadan daha ince ise, her boydaki halat için değişik boylarda kavalyelere ve iticilere ihtiyaç vardır. Bu kavalyeler ve iticiler halatın üstündeki örgü kısmı sıyırmakta veya yerine oturtmakta kullanılır.

            2,5 burgatadan kalın halatlar için ise; diş açılmış özel bir kavalye yeterlidir. Ayrıcana bir iticiye ihtiyaç yoktur. Halatın üzerindeki örgü kısımdan kavalyeyi içeri sokarken, kavalye vira edilmek suretiyle sokulur. Bu dikiş yeni halatlara yapılmakla beraber, kullanılmış halatlara da, halat kollarında yanma, kaynama olmadığı takdirde yapılabilir.

            Yapılışı          :

                        (1)       Dikiş yapılacak halatın çımasını bir kat bantla bantlanır. Halatın çımasından itibaren bir kavalye boyu ölçülür.  Bu nokta işaretlenir. Bu nokta ‘R’ noktası referans noktadır. ‘R’ noktasından itibaren istenilen büyüklükte kasa meydana getirilir. Bu noktada ‘X’ noktasıdır. Halatın içindeki göbek kısım bu noktadan üstteki örgünün üzerine çıkarılacaktır. ( Şekil-24’de olduğu gibi )

Şekil 24.

                        (2)       ‘X’ noktasından itibaren takriben beş kavalye boyu mesafeye kuvvetli bir foralı bağ yapılır. ( Şekil-24’de görüldüğü gibi )

                        (3)       ‘X’ noktasından halatı kuvvetli eğiniz. Ucu sivri bir aletle halatın üzerindeki örgü kısmı kenarlara yayarak, orta göbekten giden kısmı meydana çıkarınız. ( Şekil-2’de görüldüğü gibi )

                        (4)       Ortaya çıkan göbek kısmı tutarak, üstteki örgü kısmı bağlı olan yere kadar iterekten sıyırabildiğiniz kadar kaydırınız. Daha sonra ise çımaya doğru örgü kısmın boşluğunu iyicene alıncaya kadar örgü kısmı çekiniz. Örgü kısımdan göbeğin çıkmış olduğu kısmında ‘1’ numara olarak markalayınız.( Şekil-3’te görüldüğü gibi )

Şekil 25.

                        (5)       Örgüyü yeniden foralı düğüme doğru kaydırarak göbek kısmın daha fazla meydana çıkmasını sağlayınız. ’1’ nolu işaretten itibaren ‘X’ noktasına doğru kavalyenin kısa kısmına eşit bir mesafeyi işaretleyiniz. Bu noktayı da ‘2’ olarak markalayınız. ‘2’ nolu işaretten itibaren ‘X’ noktasına doğru bir kavalye boyuna ilave olarak ‘1’ ile ‘2’ nolu markalar arasındaki mesafeyi dahil ederek üçüncü bir işaret koyun ve bun noktaya da ‘3’ deyin.

Şekil 26.

                        (6)       Üst örtü örgüsünün yapısını incelediğimizde ‘4’ çift koldan olduğunu görürüz. Bu çift kollardan yarısı sağa bükümlü, yarısı da sola bükümlüdür. ‘R’ noktasından başlamak üzere çımaya doğru sağa veya sola bükümlü kollardan bir tanesi yedi çift olarak sayıldıktan sonra (7) çift işaretlenir ve bu noktaya (T) noktası denir. ( Şekil-27’de görüldüğü gibi )

                        (7)       ‘T’ noktasından başlayarak çımaya doğru bir atlayaraktan (6) çift sağa, (6) çift sola bükümlü kolları işaretleyiniz. Çımaya doğru işaretlediğiniz son çiftten başlamak üzere işaretli kolları kesip çıkarınız. Kesmeyi ‘T’ noktasından ileri götürmeyiniz. Bu şekilde çıma incelmiş olacaktır.( Şekil-27’de görüldüğü gibi )

Şekil 27.

                        (8)       Kavalyeyi ‘2’ nolu işaretten göbeğe doğru sokunuz,’3’ nolu işaretten ucunu çıkarınız. İnceltilmiş olan çımayı sıkıca piyanlanır. Bu çımayı içi boş kavalyeye oturtunuz. ‘3’ nolu işaretli yerden iç göbeği hafifçe tutunuz. İtici vasıtası ile kavalyeye yerleştirilmiş olan çımayı ‘2’ numaradan sokup ‘3’ numaradan çıkartınız. (Şekil-28’de görüldüğü gibi )

Şekil 28

                        (9)       Üst örtü örgüyü kavalyenin üzerine doğru sağarak kavalyeyi ‘2’ numaradan ‘3’ numaraya doğru kaydırınız. ‘3’ numaradan çıkarıp alınız. Bundan sonra ‘T’ noktası  ‘2’ numaralı işarete gelene kadar çımasını çekiniz. ( Şekil-29’de görüldüğü gibi )

                        (10)                 Bu aşamada göbeği ‘T’ den ‘X’ e kadar üst örgü örtüsünün altına sokacağız. Kavalyeyi ‘T’ noktasından sokunuz. Kavalyenin içine orta göbeğin piyanlı çımasını yerleştiriniz. Kullanılan itici ile kavelye üst örtü içinden itilerek ‘X’ noktasından çıkarılır. Kavalyenin çıkmasını kolaylaştırmak için üst örtüyü kavalyenin üzerine sağınız. Kasanın büyüklüğünden dolayı kavalye ‘X’ noktasından çıkmadığı taktirde uygun bir yerde örtü örgüsünün üzerine çıkarınız. (Şekil -30’de görüldüğü gibi )

Şekil 29.                                                                                                                             Şekil 30.

                        (11)                 Göbeği çekiniz. Kavalyeyi tekrar aynı çıkmış olduğu yerden sokarak ‘X’ noktasına gelene kadar bu işleme devam ediniz.

Şekil   31

                        (12)                 Çapraz kısmın boşluğunu alınız. Orta göbeğin uç kısmı ‘X’ noktasına kadar, inceltilmiş olan örtü kısmı da ‘3’ nolu markalanmış yere kadar çekiniz.

                        (13)                 Çapraz kısım sıkıca tutulur. Çapraz kısımdan itibaren bütün fazla üst örgü kaplaması  ‘X’ e doğru sonrada ‘3’ nolu markaya doğru kaydırılır, güzelce düzeltilir. İnceltilmiş olan üst örtü ‘3’ nolu markanın olduğu yerde kaybolacaktır.

                        (14)                 Foralı olarak yapılmış olan bağ fora edilir. Eğer kasa tam boyunda ise orta göbeğin fazlasını ‘X’ noktasından kesiniz. Eğer kasa doğru olmamış ise orta göbeğin fazlasını kesmeden bütün aşamaları kontrol ediniz.

                                                                                                          Şekil 32.

Şekil 33.

            Eğer kasanın boğazında çökük bir düz kısım bulunursa, orta göbek çok kısa kesilmiş demektir. Bu durum kasanın kuvveti veya yapacağı işe tesir etmez.

            f.          SALMASTRA ÖRGÜLÜ HALAT DİKİŞİ           :

            Salmastra örgülü halatlarda, örgüler çok kısa olduğu için kolların işlenmesi esnasında zorluklarla karşılaşılır. Bundan dolayı bu halatların dikişinde muhakkak surette demir kavale kullanmak gerekir.

                        (1)       Salmastra Örgülü Halat Kasa Dikişi     :

                        Dikiş yapılacak halatın çımasından itibaren dokuz göz (Örgü üzerinde bir kolun dokuz defa işlemesi) sayılarak bu nokta ıspavlo ile sıkıca piyanlanır. Bundan sonra halatın kolları bu noktaya kadar açılır. kolların açılması esnasında karışmaması için, her çift kolu diğer çiftlerden kısa olarak kesip çımalarının piyanlanması gerekir. Kol çiftlerinin karışmaması için azami özen göstermelidir.

            Bu tip halatlar iki çift sağa bükümlü kol ile, iki çift sola bükümlü kollardan oluşmuşlardır. Yani bir halat üzerinde dört adet sağa, dört adet sola olmak üzere sekiz kol mevcuttur.

            Bazı halatların imalinde sağa ve sola bükümlü kollar değişik renklerde,bazılarında ise kollar tek renktir. Tek renk olan halatlarda karışıklığı önlemek için sağa ve sola bükümlü kolları ayrı ayrı markalamamız gerekir.

            Yapacağımız dikişte karışıklığa mahal vermemek ve dikişi daha basit öğrenmemiz için sola,sola bükümlü kolları beyaz, sağa bükümlü kolları da siyah renkle markalayarak dikişe başlayalım.

                                   (a)       İstenilen büyüklükte kasa meydana getirildikten sonra siyah kollar solda beyaz markalı kollar sağda olmak üzere kollar beden üzerine yatırılır.

                                   (b)       Kavalye yardımı ile beyaz kolları birbirini izleyen iki çift siyah kolun altından sağdan sola doğru geçirin. Burada dikkat edilecek nokta; genellikle kavalye halatın kollarına tersten sokulur. Fakat bu halatın dikişinde kavalyenin halatın kolları arasına, kolun geçeceği yönde sokulması daha uygun olur. Kavalyenin sokulması esnasında kol liflerinin arasına girmemesi ile beden üzerindeki en yakın kolun altından kol çiftlerinin geçmesine itina göstermelidir.

Şekil 34. Salmastra Örgülü Halat Dikişi Aşama-I

                                   (c)       Kasayı ters çevirin, iki çift siyah kolun yakınlarındaki beyaz kolların altından geçirin ve bütün kolları çekerek kolların beden üzerine iyice oturmasını temin edin (Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi)

                                   (ç)       Beyaz kollar işlenmek üzere halatın kasası tekrar çevrilir. Beyaz çift kolların her çifti bir atlayarak siyah kolların altından geçirilir ve bedene iyice oturtulur.

Şekil 35. Salmastra Örgülü Halat Dikişi Aşama - II

                                   (d)       Kasa ters çevrilir,siyah kollar yana doğru çekilerek diğer siyah kolların yanlarına gelmesi sağlanır. Daha sonra bir atlayarak beyaz kolların altından geçirilir. Bu aşamada dikkat edilecek husus; İlk çift kolun,çiftleşmiş beyaz kolların altından geçmesidir.

Şekil 36. Salmastra Örgülü Halat Dikişi Aşama - III

                                   (e)       Bütün kollar yukarıda olduğu gibi  en az üçer defa işlenir.

                                   (f)        Kasa tarafındaki bir çift beyaz ile bir çift siyah kol birer defa daha işlenir.

                                   (g)       İşleme bittikten sonra çift kollar birbirinden ayrılır  ve bir tanesi bedene yakın bir yerden piyanlanır ve kesilir.

                                   (ğ)       Kesilen kollardan sonra tek kalan kollar,zıt renkteki çift kolların altından geçirilmek suretiyle her tek kol birer defa daha işlenerek dikiş tamamlanır. Artan kollar bedene yakın yerden piyanlanır ve kesilir. Çımaların açılmaması için yakmakta fayda vardır.

Şekil 37. Salmastra Örgülü Halat Dikişi Aşama IV

                        (2)       Salmastra Örgülü Halat Kolbastı Dikişi          :

                                   (a)       Dikiş yapılacak halatlar yan yana yatırılır. Halatların kollarının renkleri farklı değilse bütün sağa bükümlü kollar çımalarından itibaren 15 - 16 göz işaretlenir.

                                   (b)       Halatların çımalarından,bedenlerine doğru 10 göz sayılır ve bu noktalar gırcala ile sıkıca piyanlanır.

                                   (c )      Halatların kolları açılır ve sola bükümlü kollar çift kol olarak,sağa bükümlü kollarda çift kol olarak çımaları piyanlanır.

                                   (ç)       Halatların çift kolları yere paralel olacak şekilde uzanmaları sağlanmalıdır.

                                   (d)       Birinci halatın siyah olarak markalanmış sola bükümlü kollarını geriye doğru katlayın. İkinci halatın siyah bükümlü kollarını,birinci halatın siyah ile beyaz kol çiftlerinin arasına,siyahlar sağda kalacak şekilde oturtun.

                                   (e)       Her iki taraftaki kol çiftlerini çekerek iki halatın birbirine iyice oturmasını sağlayın. Bu kısmı da adi piyanla piyanlanır.

                                   (f)        Bir kavalye yardımı ile her iki taraftaki beyaz kol çiftlerini solundan sağına doğru geçiriniz ve oturtunuz. Daha sonrada siyah kol çiftlerini beden üzerindeki beyaz kolların altından sağdan sola doğru geçirdikten sonra ilk işlemi tamamlayınız.

5.         TEL HALAT DİKİŞLERİ   :

            Kopan yada rodası yeni açılmış bir madeni halata kasa yapmak veya eklemek için yapılan dikiş çeşididir. Tel halatlar yapı itibarı ile diğer halatlara nazaran daha sert ve kolları birbirine iyice kaynaşmış şekildedir. Bu sebeple madeni halatlara dikiş yapmak oldukça zor ve maharet isteyen bir işlemdir.

            Tel halatlara yapılan dikiş çeşitleri aşağıda olduğu gibidir.

            a.         LİVERPOOL KASA DİKİŞİ

            Tel halatlara kasa yapmakta kullanılır.

                        (1)       Dikiş yapılacak madeni halatın bir çımasından en az altı defa işlenecek pay dikkate alınarak buraya sağlam bir piyan yapılır.

                        (2)       Daha sonra madeni halatın çımasındaki piyan fora edilerek kollar dikkatli bir şekilde açılır. Açılan kolların çımaları piyanlanır,halat dikişe hazırlanır.

                        (3)       Piyanlı yere kadar açılan kolların ortasındaki fitil bitkisel ise piyanın dibinden kesilir,fitil madeni ise o da bir kol gibi işlenmelidir.

                        (4)       Dikiş yapılacak halat çelik ise,piyan fora edildiğinde kollar bir yay gibi fırlayacaktır. Bu çeşit halatlarda kolları teker teker piyanlayıp fora etmekte fayda vardır.

                        (5)       İstenilen büyüklükte kasa yapıldıktan sonra açılmış kollar mengenenin sağında,işlenecek beden solda olmak üzere dikiş mengenesine sıkıştırılır.

                        (6)       Halatın bedeni,üç kol üstte,diğer üç kol ve fitil altta olmak üzere demir kavalye ile ikiye ayrılır.

                        (7)       Soldan birinci kol,kavalyenin üzerinden,sağdan sola doğru sokulur. Kavalye ile piyana kadar oturtulduktan sonra bir ıspavlo ile mengenenin bir tarafına en son işlenmek üzere bağlanır.

                        (8)       İkinci olarak kavalye bir miktar geri çekilerek beden üzerindeki üstteki kollardan iki ile üçüncünün arasından sağdan sola doğru sokulur. İşlenecek kollardan soldan ikinci kol ise açılan bu kanalın içinden ve kavalyenin üstünden sağdan sola doğru doğru geçirilerek çekilir.

                        (9)       Kavalye çıkarılır. Aynı kolun altından bu sefer soldan sağa doğru sokulur. Kavalye beden üzerinde bir volta aşağıya doğru döndürülür. İşlenecek kolda aynı istikamette beden üzerinde döndürülerek,kavalyenin üstünden içeriye sokulur.

Şekil 38. Liverpool Kasa Dikişinde Kolun İşlenişi

                        (10)                 Sokulan kol el ile tutulup,sağ el ile kavalye geriye doğru döndürülerek kol beden üzerine iyice oturtulur. Bu kolun işlenmesine kavalye bedenden çıkarılmadan altı defa devam edilir.

                        (11)                 Üçüncü olarak dikilecek kol için ise;işlenmeyen altta kalan üçüncü kol,kavalye soldan sağa doğru sokulmak suretiyle açılır. Kavalye beden üzerinde bir volta döndürülerek ileriye alınır. İşlenecek kolda aynı istikamette döndürüldükten sonra kavalyenin üstünden içeriye sokulur.(Aşağıdaki şekilde olduğu gibi.)

Şekil 39. Liverpool Dikişinde Kol İşlenişi ll

                                   (12)                 Kavelyenin üzerinde bulunan bu kol kavelye tekrar geri döndürülmek suretiyle koda geriye doğru döndürülür ve beden üzerine oturtulur. İkinci kolda olduğu gibi bu kolda altı defa işlenmek suretiyle bu kolunda dikişi tamamlanır.

                        (13)                 Geriye kalan dört, beş, altıncı kollar ile mengeneye bağlı bulunan birinci kolda iki ve üçüncü kollar gibi işlenerek dikiş tamamlanır.

                        (14)     Açıkta kalan kollar kesilerek, dikişin üzerine katranlı gırcala ile façuna yapılır.

                        (15)                 Eğer yapılacak kasanın içerisine radansa konulacak ise dikiş yapılacak tel halat, dikiş mengenesine sıkıştırılmadan önce radansa kasa yapılacak bedenin içerisine yerleştirilir ve sıkıca piyanlanır. Bu işlemden sonra halat,dikiş mengenesine sıkıştırılır.

            b.        ALMAN KASA DİKİŞİ        :

                        Dikiş mengenesi gerektirmeyen bir dikiş olduğundan bütün madeni halatlarda rahatlıkla kullanılan bir dikiştir.

Şekil 40. Alman Kasa Dikişinin Yapılış Şekli

            Yapılışı          :

                        (1)       Dikiş yapılacak madeni halat liverpool kasa dikişinde olduğu gibi dikişe hazırlanır. Ortadaki fitil madeni ise kesilmez, bir kol gibi o da dikişe hazırlanır.

                        (2)       Bütün kollar solda, beden sağda olmak üzere halat yatırılır. Kavelye; sağdan sola doğru fitil ve üç kol altta, diğer üç kol üstte olmak üzere halatın ortasından sokulur.

                        (3)       Sol taraftan birinci kol, kavalyenin ucundan sodan sağa doğru sokulur. Kavalye çıkarılarak kol sona kadar sıkıca oturtulur.

                        (4)       İkinci olarak kavalye, sağdan sola doğru birinci kolun geçtiği kol altta kalacak şekilde diğer iki kolun altından sokulur. Soldan ikinci kolda bu açılan kanaldan soldan sağa doğru geçirilir.

                        (5)       Üçüncü işlemde ise; ikinci kolun çıktığı kol altta kalacak şekilde sağdan sola doğru kavalye sokulur. Solda bulunan üçüncü kolda sodan sağa doğru bu kanaldan geçirilir.

    (6)       Bütün kollar üçüncü kolda olduğu gibi birer atlayarak ikişer kolun altından geçirilmek suretiyle birinci dikiş tamamlanır.

                        (7)       İkinci dikişte kavalye bu sefer soldan sağa doğru olmak üzere sıradaki iki kolun altından sokulur. Kavalyenin topuğu iş masasının üzerine oturtulur ve sıradaki birinci kol soldan sağa doğru beden üzerinde döndürüldükten sonra kavalyenin ucundan yine soldan sağa doğru sokulur.

                        (8)       Bu sıra ve şekilde işlenecek olan kollar istenilen miktar işlenir.

                        (9)       Dikiş bitiminde ise; baştan üç kol bu sefer sağdan sola doğru geçirilerek diğer üç kolla karşı karşıya gelecek bir pozisyon alması sağlanır. Artan kollar kesilerek, dikişin üzeri piyanlanır.

            c.         TEL HALAT KOLBASTI DİKİŞİ  :

                        (1)                   İki pusa Kadar Yumuşak Madeni Halata Yapılan Dikiş

                                   (a)       Dikiş yapılacak madeni halatın altı defa işlenecek uzunlukta işleme payı ayrıldıktan sonra kollar açılır. açılan kolların çımaları sıkıca piyanlanır.

                                   (b)       Kollar arasındaki fitiller kesilerek açılmış kollar karşılıklı birbiri  içerisine geçirilir.

                                   (c)       Birbiri içerisine geçirilen kollar, bitkisel halat dikişinde olduğu gibi her kol beden üzerinde önündeki kolun üstünden ondan sonra gelen kolun altından en az altı defa işlenmek suretiyle tamamlanır.

                        (2)       İki Pustan Yukarı Sert Madeni Halatlara Yapılan Dikiş       :

Şekil 41. İki Pustan Kalın Halat Dikişi

            İki pustan daha kalın madeni halatlara yukarıdaki dikiş yapıldığında açılan kolların dikiş üzerinde bedene iyice oturmamasından yapılan dikiş gevşek ve kaba olur. Aynı zamanda yük üzerinde iken kolların sıyrılma ihtimali mevcuttur. Buna karşılık her iki madeni halat yan yana getirilir. Her iki dikiş arasında en az elli santim pay bırakılır. Daha sonra sağdaki kollar altına gelen bedene, soldaki kollarda soldaki bedene liverpool kasa dikişi ile dikilir. Bu şekilde yapılan dikiş, sert ve kalın madeni halatlar için daha sıhhatli bir dikiştir.( Yukarıdaki şekilde olduğu gibi )

            ç.         TEL HALAT GİZLİ DİKİŞİ :

                        (1)       Dikiş yapılacak kollar açılır ve bitkisel halat gizli dikişinde olduğu gibi karşılıklı birbiri içerisine geçirilerek sona kadar oturtulur. (Aşağıda şekilde olduğu gibi)

Şekil 42. Tel Halat Gizli Dikişi I. Aşama

                        (2)       Dikiş yapılacak kolun altına gelecek her kol, geriye doğru açılarak dikilecek kol açılan kollarda yürütülür. Son çımalar birbirine kanal içinde volta edilir.

                        (3)       Diğer işlenecek kollarda birinci kolda olduğu gibi işlenerek dikişe devam edilir. Yalnız işlenen kollar arasındaki mesafe eşit olmalıdır.

                        (4)       İşlenmiş, yürütülmüş kollarda birbirlerine oldukları yerde volta edilir.

Şekil 43. Gizli Dikiş II. Aşama

Şekil 44. Gizli Dikiş III. Aşama

                        (5)       Volta edilmiş bütün kolların yarı yelleri kesilir. Diğerleri ise önlerindeki kolların altından bir veya iki defa yürütülür.

            3.         Madeni Halat İle Bitkisel Halatı Birbirine Eklemek   :

            Bu dikiş en fazla yelkenli teknelerde, yelkenleri serene çekmek için kullanılan halatları birbirine eklemekte kullanılır.

                        (1)       Dikilecek olan halatlardan bitkisel halatın kalınlığı, madeni halatın kalınlığının üç veya dört katı olması lazımdır.

                        (2)       Madeni halatın dikiş yapılacak çımasından bedenine doğru bir buçuk metre işaretlenerek buraya kuvvetli bir piyan yapılır. Halatın kolları buraya kadar açılarak, ortadaki fitil kesilir.

                        (3)       Açılan bu kollardan bir atlayarak üç tanesi alınır. Kanallarına uygun olarak bükülür. Bükülme kolların ortasına kadar devam eder. Bükümün bittiği yere kuvvetli bir piyan yapılır. Bu şekilde madeni halat dikişe hazırlanmış olur.

                        (4)       Bitkisel halat ise çıması piyan olarak madeni halatın kollarının arasına yerleştirilir.

                        (5)       Büküm verilmiş olan madeni halat, bitkisel halatın bükülmesi ile bitkisel halat kolları arasına oturtulur. Bu işlemin bitiminde madeni halat üçerli iki grup halinde dikişe hazırlanmıştır.

                        (6)       Dikiş için madeni halatın kolları kasa dikişinde olduğu gibi bitkisel halat üzerine işlenir.

                        (7)       Bitkisel halatın çımasındaki piyan açılarak, çıma tıraşlanır. Bitkisel halat ile madeni halatın uyum sağlayacağı bir düzeye getirilir.

                        (8)       Her iki tarafa kuvvetli bir çıma kaybetme piyanı yapılarak dikiş tamamlanır.

6.         SİMİT ÇEVİRME SAPAN YAPILIŞI        :

            Ağaç makaralara sapan,palangalarda yük sapanı,maniacılıkta zincir sapanı olarak kullanılmak üzere halat kollarından yapılır.

            Yapılışı :

                        (1)       Bitkisel halattan yapılacak ise,yapılacak sapanın çevresinin üç buçuk misli uzunluğunda bir halat ele alınır. Eğer madeni halattan simit çevirme sapanı yapmak istiyorsak,yapılacak sapanın çevresinin yedi misli uzunluğunda bir halat ele almak gerekir.

                        (2)       Ele alınan halatın bir kolu kanalları bozulmadan halattan fora edilir.

                        (3)       Bu kolun tam orta noktası işaretlenir. Orta noktadan itibaren sağa ve sola olmak üzere sapan çevresinin uzunluğu ikiye bölünerek kol üzerinde işaretlenir.(Örnek:Sapanın çevresi 20 cm. ise,orta noktadan sağa ve sola 10 cm.lik kısımlar işaretlenir.)

                        (4)       Bu işaretlenen iki nokta birleştirilerek bir kuruz meydana gelir. Kollardan bir tanesi kuruz bedeni üzerindeki kanallara uygun olarak sarılır.

                        (5)       Birinci kolun sarılmasından sonra ikinci kolda kanalına uygun olarak sarılır. Kollar matiz dikişinde olduğu gibi birbirlerine birer volta alınarak sapan tamamlanır.

Şekil 45. Simit Çevirme Sapan

7.         YÜK PALETİ VE BORDA AĞI YAPIMI :

            Genel olarak bu ağlar 2,5 veya 3 burgatalık bitkisel halatlardan yapılır.

            a.         Ağın büyüklüğüne göre bir çerçeve halatı (Gradin) kesilir. Çerçeve halatına enlemesine ve boylamasına olmak üzere 30 cm. aralıklarla gözleri meydana getirecek olan halatlar kasa dikişi ile dikilir. Bu halatların kesilmesi sırasında dikiş ve işleme paylarınıda dikkate almak gerekir.

            b.         Boydan gelen birinci gözü meydana getirecek halatın bir kolu 30 cm. kalana kadar açılır. Enden gelen bir nolu halatın bir kolu da aynı mesafe açıldıktan sonra,her iki kol birbiri içersine oturtulur.

Şekil 46. Borda Ağı Yapımı.

            c.         Birer kolu açılan ve birbiri içersine oturtulan bir nolu halatların açılan kolları 30 cm. kanalına sarılır. Boydan gelen bir nolu halata önden gelen iki nolu halat şekilde olduğu gibi oturtulur. Enden gelen bir nolu halata da boydan gelen iki nolu halat oturtularak ağ basamakları oluşmaya başlatılır.

            ç.         Bundan sonraki aşamalarda ise yukarıda açıklandığı şekilde uygulama ile istenilen ağ tamamlanır. Boydan ve enden gelen halatlar bitim tarafından çerçeve halatına kasa dikişi ile dikilerek ağ bitirilir.

KONU                                                                      :           DİKİŞLER

İŞ        KAĞIDI                                                         :           7.5.2

UYGULAMA                                    :

SAFHA          1  KASA DİKİŞİ

1.         Dikiş yapmak için gereken halatları al.

2.         İstenilen büyüklükte kasayı yap. Kolları en az üç defa işleyecek kadar ayır. Buraya bir piyan yap.

3.         Halatın çımasındaki piyanı fora et. Kolları yeni yapılan piyana kadar aç. Çımaları adi piyanla piyanla.

4.         Kolların bir tanesi ortada, bir tanesi sağda, bir tanesi de solda olacak şekilde beden üzerine yatır.

5.         Dikişe orta koldan başla. Orta kolun altına gelen beden üzerindeki kolu, kavela ile aç. Orta kolun çımasını beden üzerinde açılan kolun altından sağdan sola doğru geçir. Bu sırada kavelayı kolun altından çıkarırken, kol bükümünü aksi istikamete doğru parmakla tut ve kavelayı daha sonra çıkar.

6.         İkinci olarak sağdaki kolu ele al. Bu kolu, orta kolun işlendiği beden üzerindeki kolun sağında kalan kolun altından sağdan sola doğru geçir.

7.         Orta kolun solunda kalan kolu ise, orta kolun işlendiği kolun üzerinden, ondan sonra gelen kolun altından sağdan sola doğru geçir. Bütün kolların teker teker boşlarını al.

8.         İkinci ve üçüncü olarak kolları işlemek için, işlenecek her kolu beden üzerinde kendinden sonra gelen kolun üzerinden, ikinci kolun altından sağdan sola doğru geçir. Öğretmene göster.

SAFHA          2  KOLBASTI DİKİŞİ

1.         Birbirine eklenecek olan iki halatın çımalarını en az üçer dikiş işleyecek uzunlukta çımadan bedene doğru işaretle, bu noktaları piyanla. Kolları bu piyanlı noktalara kadar aç.

2.         Açtığın kolları karşı karşıya getirerek birbirlerinin içerisine geçir. Piyanlar oturana kadar sıkıştır.

3.         İlk olarak kolları kendi taraflarına gelen bedenler üzerine kasa dikişinde olduğu şekilde işle. Öğretmene göster

SAFHA          3  MATİZ DİKİŞİ

1.         Kopan halatın çımalarını her iki taraftan en az birer buçuk metre uzunluğunda aç. Kolları kolbastı dikişinde olduğu gibi birbirleri içerisine oturt.

2.         Sol üstte açılmış olan kolun, altında bulunan beden üzerindeki kolu, kanalları bozulmadan aç. Bu boşalan kanala, üstündeki kolu aynı şekilde oturt.

3.         Açılan ve sarılan kolları, birbirlerine bir volta alarak bağla. Beden tarafında kalan kolu, bedene doğru, dikiş yapılmış kısım tarafında kalan kolu dikişe doğru beden üzerindeki herhangi bir kolun altından birer defa işle.

4.         İkinci olarak sağ üstteki kolu, kanallarını bozmadan aç. Açılan bu kanala karşılığına gelen kolu düzgün olarak sar. İlk kolda olduğu gibi işlemi tamamla. Öğretmene göster.

SAFHA          4  TEL HALATIN ÇIMASINA KASA YAPMA

1.         Dikiş yapılacak madeni halatın bir çımasından en az altı defa işlenecek pay dikkate alınarak buraya sağlam bir piyan yap.

2.         Daha sonra madeni halatın çımasındaki piyanı fora et, kolları dikkatli bir şekilde aç. Açılan kolların çımaları piyanlanarak halat dikişe hazırla.

3.         Piyanlı yere kadar olan kolların ortasındaki fitil bitkisel ise piyanın dibinden kes, fitil madeni ise onu da bir kol olarak kabul et.

4.         Dikiş yapılacak halat çelik ise, piyan fora edildiğinde kollar bir yay gibi fırlayacaktır. Bu çeşit halatlarda kolları teker teker piyanlayıp fora et.

5.         İstenilen büyüklükte kasa yaptıktan sonra açılmış kollar mengenenin sağında, işlenecek beden solda olmak üzere dikiş mengenesine sıkıştır.

6.         Halatın bedeni, üç kol üstte, diğer üç kol ve fitil altta olmak üzere demir kavale ile ikiye ayır.

7.         Soldaki birinci kolu, kavalyenin üzerinden, sağdan sola doğru sok. Kavale ile piyana kadar oturtulduktan sonra bir ıspavlo ile mengenenin bir tarafına en son işlenmek üzere bağla.

8.         İkinci olarak kavalye bir miktar geri çekilerek beden üzerindeki üstteki kollardan iki ile üçüncünün arasından sağdan sola doğru sok. İşlenecek kollardan soldan ikinci kolu ise açılan bu kanalın içinden ve kavalenin üstünden sağdan sola doğru doğru geçirerek çek.

9.         Kavaleyi çıkar. Aynı kolun altından bu sefer soldan sağa doğru sok. Kavaleyi beden üzerinde bir volta aşağıya doğru döndür. İşlenecek kolu da aynı istikamette beden üzerinde döndür, kavalenin üstünden içeriye sok.

10.      Sokulan kol el ile tutulup, sağ el ile kavaleyi geriye doğru döndür ve kolu beden üzerine iyice oturt. Bu kolun işlemesine kavaleyi bedenden çıkarmadan altı defa devam et.

11.      Üçüncü olarak dikilecek kol için ise; işlenmeyen altta kalan üçüncü kol, kavaleyi soldan sağa doğru sokmak suretiyle aç. Kavaleyi beden üzerinde bir volta döndürerek ileriye al. İşlenecek kolu da aynı istikamette döndür ve kavalenin üstünden içeriye sok.

12.      Kavalenin üzerinde bulunan bu kolu kavaleyi tekrar geri döndürülmek suretiyle kolu geriye doğru döndür ve beden üzerine oturt. İkinci kolda olduğu gibi bu kolu da altı defa işlemek suretiyle bu kolunda dikişini tamamla.

13.      Geriye kalan dört, beş, altıncı kollar ile mengeneye bağlı bulunan birinci kolu da iki ve üçüncü kollar gibi işle ve dikişi tamamla. Öğretmene göster.

SAFHA          5  LİF/TEL HALAT İLE SİMİT SAPAN YAPIMI

1.         Bitkisel halattan yapılacak ise, yapılacak sapanın çevresinin üç buçuk misli uzunluğunda bir halat ele al. Madeni halattan simit çevirme sapanı yapmak istiyorsan, yapılacak sapanın çevresinin yedi misli uzunluğunda bir halat al.

2.         Ele alınan halatın bir kolu kanalları bozulmadan halattan fora et.

3.         Bu kolun tam orta noktasını işaretle. Orta noktadan itibaren sağa ve sola olmak üzere sapan çevresinin uzunluğunu ikiye bölerek kol üzerinde işaretle.

4.         Bu işaretlenen iki noktayı birleştirerek bir kuruz meydana getir. Kollardan bir tanesi kuruz bedeni üzerindeki kanallara uygun olarak sar.

5.         Birinci kolun sarılmasından sonra ikinci kolu da kanalına uygun olarak sar. Kolları matiz dikişinde olduğu gibi birbirlerine birer volta al sapanı tamamla öğretmene göster.